Reinterpretacja w ramach kultury bywa nazywana kontekstualizacją, przeprojektowaniem, re-formułowaniem, reorientacją, rekonstrukcją, adaptacją, reintegracją bądź przeszeregowaniem. Zasada selektywności głosi, że społeczeństwo waha się, odmawia przyjęcia nowych idei, wydające się niespójnymi z jej systemem kulturowym bądź uznanych za zbyteczne.

Na poziomie formy zazwyczaj elementy kulturowe ulegają najmniejszej zmianie. O zmianie formy można by mówić, gdyby zamiast palm zniesiono inne rośliny w palmową niedzielę. O ile forma elementu kulturowego, który został zapożyczony, pozostaje często niezmienna, o tyle zmienia się jego znaczenie. Mówimy o kulturze, więc bliska jest ciału koszula.

Niedawno obchodziliśmy kolejny Międzynarodowy Dzień Tłumacza – przeczytaj o nim w linku.

Kod kulturowy a zmiana znaczenia

Dyrektor pewnej filharmonii w Polsce wystawił do śmietnika wszystkie stare fraki. Historia jest autentyczna, gdyż pochodzi z ust samego opowiadającego. Jakież było jego zaskoczenie, a może raczej zażenowanie walczące z rozbawieniem (trudno o lepszy przykład ambiwalencji uczuć) , gdy po jakimś czasie miejscowi panowie żulicy-alkoholicy zaczęli paradować po ulicach śląskiego miasta we frakach pochodzących z owej filharmonii. Frak – z ubrania dla elity, synonimu bogactwa, elementu kodu elity finansowo- towarzyskiej bądź elementu kodyfikacji zawodowej elity muzyków –  stał się, na szczęście tymczasowo, strojem dołów społecznych, oznaczeniem biedoty i alkoholizmu.

Podobnie rzecz się miała w górach Nowej Gwinei, gdzie gazety były wysoko cenione przez analfabetów. Jak to możliwe? Jednak nie dla informacji lecz jako bibułki do papierosów. Ponieważ nie umieli wykorzystać atrybutu informacyjnego, nie widzieli innego zastosowania gazet, stawiając znak równości gazeta=papier. W dawnych czasach PRL-u w wychodkach również wisiały kawałki prasy, jednak trudno upatrywać przyczyn w analfabetyzmie lecz w ogólnym socjalistycznym braku i permanentnych problemach z zaopatrzeniem w papier toaletowy.

W kontekście reinterpretacji znaczeń forum zapożyczonych pierwsze miejsce należy się opowieści misjonarza Willy Rossa, który po przyjeździe na miejsce swojej misji stwierdził, że – z racji na ciepły klimat – niepotrzebne są mu przywiezione przezeń kalesony. Podobnie jak było z frakami z filharmonii, zapas kalesonów powędrował do śmietnika. Misjonarz nie spodziewał się, że z tego powodu w niedzielę przeżyje kulturowy szok. Bowiem w niedzielę środkiem kościoła kroczył, oczywiście spóźniony dla lepszego efektu, miejscowy wódz plemienia ubrany w białe kalesony duszpasterza.

Reinterpretacja – na przykładzie koła i hula-hop

Do innych wymownych przykładów reinterpretacji należy choćby hawajskie hula hop, które w pierwotnym znaczeniu stanowiło taniec święty bądź magiczny. Obecnie hula hop stanowi jedynie zabawę o zabarwieniu sportowym.

Dla lepszego pojęcia wystarczy przykład koła. Największy wynalazek starożytnego świata czyli koło z Mezopotamii trafiło do Syrii, Indii czy do Egiptu. Jednak w Egipcie zwierzęta w owym czasie nie służyły do ciągnięcia wozów, tak więc koło stało się kołem garncarskim. Dopiero w Europie, gdzie koło znalazło się za czasów zwierząt udomowionych, znalazło swoje zastosowanie do wozów.

Znaczenia w pracy filologa tłumacza

Dynamika kultury, oprócz reinterpretacji, obejmuje również rozgałęzienie, czyli podsycanie procesów wtórnych wewnątrz danej kultury. Wzajemne powiązania wzorców kulturowych pociągają za sobą to, że zmiana jednego aspektu kultury, zmienia inne aspekty. Przykładowo elementy codziennego użytku typu koraliki perkal, noże, siekiery czy łopaty, czyli rzeczy absolutnie praktycznie użytkowane codziennie zgodnie z ich typowym przeznaczeniem, przyjęte przez ludy pierwotne wielu krajów natychmiast stają się symbolem prestiżu oraz przedmiotami nadającymi się do obdarowania czy na posag.

Powyższe myśli nie są bez znaczenia w kontekście tłumaczeń językowych, a zwłaszcza lokalizacji językowej.